تأثیر متغیرهای شناختی- اجتماعی بر سوگیری استدلال در موقعیت آزمایشی

چکیده دربار? تأثیر برخی متغیرهای شناختی بر استدلال پژوهشهایی انجام شده، اما بررسی تأثیر همزمان متغیرهای شناختی- اجتماعی بر سوگیری گونه های مختلف استدلال، مقایس? تفکر در زندگی روزمره و محیط آزمایشگاهی، تعیین سطح تسهیل کنندگی، بازدارندگی و کیفیت مواجه? افراد با مسائل استدلالی از اهمیت زیادی برخوردار است. به این منظور موضوع «تأثیر متغیرهای شناختی- اجتماعی بر سوگیری استدلال در موقعیت آزمایشی» در دستور کار پژوهش قرار گرفت. جهت نیل به این اهداف، از جامع? دانشجویان دور? کارشناسی دانشگاه در رشته های مختلف، ابتدا 65 نفر آزمودنی با روش خوشه ای، تصادفی نظامدار و طبقه ای(30 نفر زن و 35 نفر مرد) انتخاب و سپس به ترتیب تصادفی در معرض اجرای برگ? شناسایی، آزمون سلامت عمومی، آزمون هوش و 5 مقیاس مرتبط با 5 موقعیت آزمایشی قرار گرفتند. سپس داده های مربوط به 11 نفر زن و24 نفر مرد به دلیل حذف متغیرهای مزاحم سن، رغبت مشارکت، هوش، سلامت عمومی، جراحی و صدمات جسمی و نقایص اجرا از چرخ? محاسبات حذف و در نهایت داده های 30 نفر (19 زن و 11 مرد) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همچنین در یک مطالع? مستقل، 69 نفر (44 نفر زن و 23 نفر مرد) - که داده های 2 نفر از آنها در محاسبات حذف شد- به نسبت تقریبی دو جنس در دانشگاه و به شیو? تصادفی نظامدار، برای برآورد اعتبار و پایایی آزمون استدلال محقق ساخته انتخاب شده اند. محاسبات نشان داد که آزمون از اعتبار سازه (528/0=r )، همسانی درونی(73/0) و ضریب آلفای کرونباخ (737/0) مناسب و مقبولی برخوردار است. داده های به دست آمده از طرح اندازه گیری مکرر در این پژوهش، به دلیل عدم همسانی سطح دشواری سوالات، عدم حضور پیوستگی بین نمرات و وجود رتبه های مشترک با روشهای آماری غیرپارامتریک، از جمله روش آماری ویلکاکسون، تحلیل واریانس فریدمن و آزمون کوکران مورد محاسبه و آزمون قرار گرفت. یافته ها نشان داد که 1) فشار گروهی واقعی بر سوگیری استدلال تأثیر معناداری دارد و این تأثیر بیشتر از تمامی متغیرهای شناختی حتی نوع بازدارند? آنها بوده است (458/3- = z ، 29/2 = 01/0?). 2) عملکرد آزمودنیها در 5 موقعیت استدلال نمادی، استدلال غیر نمادی، نفوذ اجتماعی ، بازدارنده و تسهیل کننده متفاوت است(57/21 chi- squre= و 30 n= و 4 df= و 01/0?(. 3) میزان بازدارندگی متغیرهای بازدارنده از یکدیگر متفاوت است. به عبارت دیگر،ارزش بازدارندگی هر ماده سوال با سوالات دیگر بازدارنده همسان نیست(30 n= و 107/80q= و 01/0? و 11 df= (. 4) میزان تسهیل کنندگی متغیرهای تسهیل کننده از یکدیگر متفاوت است به عبارت دیگر، ارزش تسهیل کنندگی هر ماده سوال با سوالات دیگرتسهیل کننده همسان نیست(30 n= و 11/115q= و 01/0? و 11 df= (. 5) عملکرد آزمودنیها در مواد مختلف استدلال نمادی و غیر نمادی، که گونه های مختلفی از استدلال را در بر میگیرد متفاوت است(نمادی 30 n= و 02/79q= و 01/0? و 11 df= و غیر نمادی 30 n= و 968/125q= و 01/0? و 11 df= (.6) بین دو نوع تعقل نوع 1 و 2 تفاوت معناداری وجود ندارد(30 n= و 941/0z= و 347/0 = 01/0?). 7)در مجموع عملکرد آزمودنیها در حضور متغیرهای شناختی تسهیل کننده بهتر از عملکرد آنها در حضور متغیرهای شناختی بازدارنده است(30 n= و 50/2- z= و29/2 = 01/0? ). این یافته ها با توجه به پیشین? پژوهش، اهمیت تأثیرات چندسویه بر بروندادهای شناختی، مشکلات سنجش استدلال در پژوهشهای گذشته، اهمیت فشار گروهی ، همسانی کارکرد تعقل در موقعیتهای مختلف و محدودیتهای شناخت آدمی تفسیر شده است. کلید واژه: نفوذ اجتماعی، استدلال نمادی، استدلال غیر نمادی، متغیرهای شناختی بازدارنده، متغیرهای شناختی تسهیل کننده.